Σαν βιβλία…

Συνεχίζοντας την ενασχόλησή μας με το μαγικό μέσο του κινηματογράφου, θα αναφερθούμε, πάντα υπό την οπτική γωνία του παιδιού, με ελληνικές παιδικές ταινίες που είχαν τόσο καλό αισθητικό αποτέλεσμα και μεγάλη απήχηση στο παιδικό (και ενήλικο) κοινό σαν να έχουν ξεφυτρώσει και ζωντανέψει η ιστορία τους μπροστά στα μάτια μας μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου.

Αυτό σίγουρα προϋποθέτει έναν σεναριογράφο με μεγάλο συγγραφικό ταλέντο και έναν σκηνοθέτη με σταθερό και συνεπές όραμα. Άλλωστε ένα καλό σενάριο για να μεταφερθεί ικανοποιητικά στη μεγάλη οθόνη θα πρέπει να έχει κάποια χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά ενός καλού βιβλίου, όπως οργανωμένη δομή, ενδιαφέρουσα πλοκή, άρτιους χαρακτήρες και έξυπνους διαλόγους.

Στην Ελλάδα δεν έχουμε πολλές ταινίες μεγάλου μήκους. Ωστόσο τα λίγα παραδείγματα που διαθέτουμε είναι μεστά και αξιόλογα.

Ο γνωστός σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης γυρίζει το 1986 την ταινία με τίτλο «Το δέντρο που πληγώναμε». Στην ταινία πρωταγωνιστούν παιδιά και αναφέρεται στην Χίο του 1960. Έλαβε πολλές διακρίσεις, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Ανάμεσα τους, ειδική μνεία της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου στα πλαίσια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, βραβείο ευρωπαϊκής επιτροπής ταινιών νεότητας του Φεστιβάλ Βερολίνου, Χρυσός Ελέφαντας καλύτερης ταινίας και Αργυρός Ελέφαντας σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Νέου Δελχί. Συμμετείχε επίσης στην εβδομάδα κριτικής στο Φεστιβάλ των Καννών το 1987. Καλοκαίρι 1960, σ' ένα γραφικό χωριό της Χίου, τελευταίες μέρες του σχολικού έτους. Η φιλία δυο αγοριών της Δ' τάξης του Δημοτικού κλονίζεται. Το σχολείο κλείνει και τα δυο παιδιά περνούν ένα μεγάλο μέρος του καλοκαιριού χωριστά. Ο ένας βοηθάει τη μητέρα του στα μαστιχόδεντρα, τα δέντρα που πληγώνονται και δακρύζουν την αστραφτερή τους μαστίχα. Ο άλλος, ακολουθεί τον δικό του, μοναχικό δρόμο και προσπαθεί να ξεφύγει από τη δική του αυταρχική μάνα, που συνηθίζει να τον κυνηγά με τον πλάστη στα σοκάκια του χωριού. Μια τυχαία συνάντησή τους κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας καταδίωξης γίνεται αφορμή να επανασυνδεθούν και να περάσουν μαζί το υπόλοιπο καλοκαίρι.

Μία από τις πλέον γνωστές ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου με πρωταγωνιστές παιδιά είναι «Ο ψύλλος» το  1990 σε σενάριο και σκηνοθεσία του Δημήτρη Σπύρου. Ένας μαθητής από κάποιο χωριό της Ολυμπίας, ο Ηλίας, εκδίδει τη δική του εφημερίδα με το όνομα «Ο Ψύλλος». Ο μικρός αποκτά το παρατσούκλι «ο ψύλλος» και οι συγχωριανοί, όπως και οι γονείς του, αντιδρούν αρνητικά σ’ αυτήν τη δραστηριότητα. Εκείνος επιμένει, με μοναδική συμπαράσταση τη συμπάθεια ενός περίεργου τύπου και μιας συμμαθήτριάς του. Όταν μια Αθηναία δημοσιογράφος έρχεται στο χωριό για να του πάρει συνέντευξη, το κλίμα αλλάζει. Ο Ηλίας, όμως, αντιλαμβάνεται πως τόσο οι συγχωριανοί, όσο και η δημοσιογράφος, θέλουν να τον εκμεταλλευτούν, για τούτο αποφασίζει να τα παρατήσει όλα και να φύγει για την Αθήνα.

Η ταινία προβλήθηκε τη σαιζόν 1992-1993 και έκοψε 10.000 εισιτήρια πανελλαδικά. Ήρθε στην 8η θέση σε 11 ταινίες. Προβλήθηκε σαν μίνι σειρά 3 επεισοδίων από την ΕΤ1 τον επόμενο χρόνο. Η ταινία έλαβε βραβεία στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Μπέλφαστ, στο Διεθνές Παιδικό Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Σικάγου και το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κινηματογράφου για Παιδιά και Νέους στο Διεθνές Φεστιβάλ του Βερολίνου.

«Το καναρινί ποδήλατο» γυρίστηκε το 1999 σε σενάριο και σκηνοθεσία του Δημήτρη Σταύρακα. Βγήκε στους κινηματογράφους στις 19 Νοεμβρίου 1999 και έχει διάρκεια 90 λεπτών. Μόλις ο Αρης Σιούτης διορίζεται δάσκαλος στην ΣΤ΄ Δημοτικού ενός δημόσιου σχολείου της Αθήνας ανακαλύπτει ότι ένας από τους μαθητές του, ο Λευτέρης Μουρατίδης, είναι σχεδόν αναλφάβητος και απομονωμένος από τους συμμαθητές του. Αποφασισμένος να βοηθήσει το παιδί να βγει από αυτό το αδιέξοδο αντιμετωπίζει πολλαπλά εμπόδια: τη δυσπιστία του ίδιου του Λευτέρη, την ηττοπάθεια των συναδέλφων του, την άρνηση των γονιών του παιδιού, την εχθρική συμπεριφορά των υπολοίπων μαθητών του απέναντι στο Λευτέρη. Πιστή στην πραγματικότητα, η ταινία που βασίζεται άλλωστε σε αληθινή ιστορία δεν τελειώνει με «επαίνους». Επανατοποθετεί απλώς την εμπιστοσύνη στην αξία των ανθρωπίνων σχέσεων και της δύναμης της θέλησης.

Η ταινία «Peppermint» του Κώστα Καπάκα, σε σενάριο και σκηνοθεσία του ίδιου βγήκε στους κινηματογράφους στις 18 Νοεμβρίου 1999. Έχει διάρκεια 105 λεπτών και έκοψε 180.000 εισιτήρια πανελλαδικά. Ήρθε στην 4η θέση σε 18 ταινίες. Τριάντα χρόνια μετά ο Στέφανος συναντά, στο θάνατο της μητέρας του, την Μαρίνα. Σίγουρα θα έχουν πολλά να πουν. Ο Στέφανος έβγαλε το πρώτο του δόντι δένοντας με μια κλωστή στο πόμολο της πόρτας. Η μητέρα του είπε να το πετάξει στα κεραμίδια και μια κουρούνα θα του φέρει ένα δαχτυλίδι. Αυτός δεν περίμενε και έκλεψε ένα δαχτυλίδι από την μπιζουτιέρα της θείας του για να το δώσει στη Μαρίνα, την πρώτη του ξαδέρφη. Φιληθείτε τους έλεγαν οι μεγάλοι και τα ξαδέρφια φιλήθηκαν στο στόμα. Στην εφηβεία όμως το παράκαναν, έπρεπε να χωρίσουν…

Αν και στην Ελλάδα ο κινηματογράφος διέρχεται βαθιά κρίση εδώ και δεκαετίες, το παιδί αγνοείται συστηματικά ως θεατής και οι όποιες προσπάθειες έχουν γίνει είναι σπασμωδικές και συχνά ατελής. Ο θεσμός των σχολικών ταινιών που κάποτε είχε θεσμοθετηθεί από το Υπουργείο Παιδείας έχει ατονήσει εντελώς ενώ συχνά οι εκπαιδευτικοί είναι απρόθυμοι να εμπλακούν σε οποιαδήποτε σχετική δραστηριότητα. Στην κατεξοχήν εποχή των εικόνων που διανύουμε πρέπει να αξιοποιηθεί στο έπακρο η χρ΄ση του κινηματογράφου ως εκπαιδευτικού εργαλείου και να επαναπροσδιοριστεί εκ βάθρων η σχέση του με την εκπαίδευση.