Σαλπάρουμε για ταξίδια με πυξίδα τον Ιούλιο Βερν!

Κάθε μικρός αναγνώστης που σέβεται τον εαυτό του έχει πάντα ταξιδέψει σε ένα μακρινό, εξωτικό τόπο μέσα από ένα αγαπημένο του βιβλίο. Και αν αυτό έχει συμβεί μέσα από ένα βιβλίο του Ιούλιου Βερν, ε τότε έχει πληρώσει στο ακέραιο το κλασικό πρότυπο. Ο μεγάλος ταξιδευτής Ιούλιος Βερν, λάτρης και ο ίδιος των μεγάλων ταξιδιών και των άγνωστων τόπων, χρησιμοποίησε συχνά την μαγική του πένα για να μας ταξιδέψει ως εκεί χωρίς να φείδεται καθόλου τον κόπο.

Όπως θα περίμενε κανείς διαβάζοντας τα βιβλία του συγγραφέα, θα πίστευε πως ο ίδιος έχει ταξιδέψει ως τις μακρινές και παράξενες αυτές χώρες, έχει γνωρίσει από κοντά τους ανθρώπους και τα παράξενα τοπία και έχει γίνει μάρτυρας ασυνήθιστων εθίμων και πρωτόγνωρων εμπειριών. Ωστόσο η αλήθεια απέχει αρκετά από την εντύπωση αυτή. Ο συγγραφέας διέθετε ένα σκάφος με το οποίο ταξίδευε κατά μήκος των ακτών της Ευρώπης αλλά πουθενά μακρύτερα. Οι θεαματικές περιγραφές των βιβλίων του είναι αποτέλεσμα ατέλειωτων ωρών ακαταπόνητης μελέτης του Βερν σε βιβλιοθήκες όπου μελετούσε από γεωγραφία, ιστορία και λαογραφία έως φυσικές επιστήμες ενσωματώνοντας τα στοιχεία αυτά οργανικά στο έργο του.

Είναι αναρίθμητα τα βιβλία του Ιούλιου Βερν που αναφέρονται σε ταξίδια των ηρώων του ανά τον κόσμο και εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη με τις ιστορικές, γεωγραφικές και λαογραφικές πληροφορίες τους.  Το κλασικότερο και δημοφιλέστερο όλων παραμένει φυσικά «Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες». Ο εκκεντρικός ήρωας πολυεκατομμυριούχος Φιλέας Φογκ με τον υπηρέτη του, Πασπαρτού, ταξιδεύει ανά τον κόσμο και ως άλλος Οδυσσέας «πολλῶν δ᾿ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω» για χάρη ενός στοιχήματος.  Πέρα από τη συνολική γοητευτική ατμόσφαιρα του βιβλίου, αξέχαστα παραμένουν οι περιγραφές των τοπίων της Ινδίας, η διάσωση της Πριγκίπισσας από την τέλεση του βάρβαρου εθίμου και οι μάχες με τους Ινδιάνους της Αμερικής. Ας πάρουμε μία γεύση: «Είναι σ’ όλους γνωστό ότι το μεγάλο τρίγωνο της γης με τη βάση του στο βορρά και την κορυφή του στο νότο που λέγεται Ινδία, έχει έκταση 1.400.000 τετραγωνικά μίλια στα οποία είναι άνισα κατασπαρμένος ένας πληθυσμός από 180 εκατομμύρια ψυχές. Το βρετανικό στέμμα εξουσιάζει δεσποτικά το μεγαλύτερο μέρος της απέραντης αυτής χώρας με τον γενικό κυβερνήτη εγκατεστημένο στην Καλκούτα, κυβερνήτες στο Μαδράς, τη Βομβάη και τη Βεγγάλη κι έναν υποκυβερνήτη στην Άκρα».

Μία περιπετειώδη περιήγηση στην αχανή ρωσική ενδοχώρα περιλαμβάνει και ο εξίσου δημοφιλής «Μιχαήλ Στρογκόφ».  Ο καταγόμενος από τη Σιβηρία και πιστός αξιωματικός του Τσάρου, Μιχαήλ Στρογκόφ, για να φέρει σε πέρας μία δύσκολη αποστολή: να ειδοποιήσει τον αδερφό του Τσάρου που βρίσκεται στην Σιβηρία για την προδοτική δράση του πρώην αξιωματικού του τσαρικού στρατού, Ιβάν Ογκάρεφ. Ο Μιχαήλ διασχίζει σχεδόν ολόκληρη τη Σιβηρία για να φτάσει στο Ιρκούτσκ που βρίσκεται ο αδερφός του Τσάρου και ο Βερν δεν χάνει την ευκαιρία να μας πληροφορήσει για κάθε λεπτομέρεια που θεωρεί αξιόλογη είτε αυτή αφορά φυτό, ζώο, ποταμό, λαό ή πόλη. Να μερικές γρήγορες πληροφορίες για τα Ουράλια: «Τα Ουράλια εκτείνονται σ’ απόσταση 3.200 χιλιομέτρων μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Η λέξη Ουράλια είναι ταρτάρικη και σημαίνει «Ζώνη». Αρχίζουν από τη Βόρεια Παγωμένη Θάλασσα και καταλήγουν στις όχθες της Καπίας».

Στις «Περιπέτειες τριών Ρώσων και τριών Άγγλων» έχουμε την ευκαιρία να περιηγηθούμε, με την βοήθεια του συγγραφέα, στο εσωτερικό της αφρικανικής ηπείρου. Τρεις Ρώσοι και τρεις  Άγγλοι επιστήμονες αναχωρούν για την Νότια Αφρική με σκοπό να μετρήσουν τον 24^ο μεσημβρινό της Γης. Οι αποστολές είναι εξ ορισμού ανταγωνιστικές και αντιμετωπίζουν η μία την άλλη με καχυποψία και εχθρότητα αφού η καθεμία εργάζεται για τη δόξα του μονάρχη της. Όταν ξεσπά ο Κριμαϊκός Πόλεμος η ένταση μεταξύ τους αυξάνεται αλλά με τη λήξη του κυριαρχεί πνεύμα συνεργασίας για χάρη της επιστήμης. Και εδώ ξεχωρίζουν οι περιγραφές του φυτικού και ζωικού βασιλείου, οι γνώσεις του Βερν για τη μεθοδολογία των γεωγράφων και η ζωντανή απεικόνιση των αυτοχθόνων φυλών. Ιδού, όμως, πως δούλευαν οι γεωγράφοι: «…από τις 14 του Απρίλη, με πρώτους και καλύτερους τον Ζορν και τον Έμερυ, δούλευαν μέρα και νύχτα και, τελικά, κατάφεραν να υπολογίσουν με εξαιρετική ακρίβεια το πλάτος του νότιου σημείου του τόξου. Ήταν είκοσι εφτά μοίρες. Μετρώντας, στη συνέχεια, και το γεωγραφικό μήκος του σημείου, σημείωσαν τη θέση τούτου του νότιου σημείου πάνω σ’ έναν περίφημο χάρτη της νότιας Αφρικής μεγάλης κλίμακας. Τούτος ο χάρτης σημείωνε με κάθε λεπτομέρεια όλες τις γεωφυσικές ανακαλύψεις σπουδαίων ερευνητών της νότιας Αφρικής, όπως του Λίβινγκστον, του Άντερσον, του Μπούρχελ και άλλων. Στον ίδιο αυτό χάρτη θα διαλέγανε και τον μεσημβρινό, του οποίου θα μετρούσαν ένα τόξο. Φυσικά, όσο μεγαλύτερο τόξο μετρούσαν, τόσα περισσότερα λάθη κινδύνευαν να κάνουν».

Στον «Δεκαπεντάχρονο (ή Δεκαπενταετή) Πλοίαρχο» μας περιμένουν  νέες  εξίσου συναρπαστικές περιπέτειες. Μετά από μία φτωχή κυνηγετική περίοδο το φαλαινοθηρικό Pilgrim παίρνει το δρόμο της επιστροφής. Μαζί με το πλήρωμα επιβιβάζονται η οικογένεια του ιδιοκτήτη και ο ξάδελφος της γυναίκας του.  Στην πορεία συναντούν και σώζουν πέντε ναυαγούς και ένα σκύλο. Προς το τέλος του ταξιδιού εντοπίζουν μία φάλαινα και ο καπετάνιος αποφασίζει να την κυνηγήσουν λόγω των πενιχρών φετινών εσόδων. Έτσι αφήνει διστακτικά την ευθύνη του πλοίου στον 15χρονο Ντικ Σαντ που είναι το νεότερο μέλος του πληρώματος. Το κυνήγι έχει τραγική κατάληξη κι εδώ ακριβώς ξεκινά η περιπέτεια καθώς ο 15χρονος βρίσκεται ξαφνικά να είναι ο πραγματικός καπετάνιος του πλοίου και υπεύθυνος για την τύχη όλων! Οι ήρωες θα περιηγηθούν ως αιχμάλωτοι σκλάβοι προς πώληση στην ενδοχώρα της Αφρικής και συγκεκριμένα της Αγκόλα. Οι αναγνώστες μαθαίνουν τα πάντα για το φυτικό και ζωικό κόσμο της Αγκόλα.. Πώς να διεξαγόταν άραγε το δουλεμπόριο στην Αγκόλα; «Η θέα των δυστυχισμένων αυτών ανθρώπων που μόλις ανέπνεαν και η ζωή τους δεν είχε πια ήχο, αυτών των «σκελετών που έσβηναν» κατά την έκφραση του Λίβινγκστον, θα συγκινούσε και καρδιές άγριων θηρίων: παιδιά κι έφηβοι που πάσχιζαν να κρύψουν τη γύμνια τους με κάποιο κουρέλι φτιαγμένο απ’ τη φλούδα που παράγουν λίγα δέντρα. Γυναίκες με το κορμί γεμάτο πληγές από τα μαστιγώματα. Παιδάκια εξαθλιωμένα με πόδια ματωμένα, που οι μητέρες τους τα κουβαλούσαν στην αγκαλιά τους. Παλικάρια μισοπνιγμένα μέσα ε εκείνα τα δικράνια που τους χάραζαν τη σάρκα. Όλες όμως αυτές οι αθλιότητες άφηναν ασυγκίνητους τους Αραπάδες και τους Πορτογάλους».

Αλλά και στα «Παιδιά του πλοίαρχου Γκραντ» οι περιπέτειες δεν έχουν τελειωμό! Όταν ξεβράζεται στις ακτές ένα μπουκάλι όπου αναφέρεται ότι το πλοίο Britania με κυβερνήτη τον καπετάνιο Γκραντ έχει ναυαγήσει, ο λόρδος και η λαίδη Γκλέναρβαν αποφασίζουν να διεξάγουν μία έρευνα για να τον σώσουν για χάρη των παιδιών του, Ρόμπερτ και Μαίρη, εφόσον η κυβέρνηση της Σκωτίας αρνείται να κάνει κάτι τέτοιο. Ωστόσο οι συντεταγμένες που δίνει το χαρτί που βρέθηκε μέσα στο μπουκάλι είναι σβησμένες και έτσι βάσει διάφορων υποθέσεων βρίσκονται να περιπλανούνται σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Η άφθαστη πένα του Ιούλιου Βερν αποτυπώνει και εδώ μοναδικά τις ιδιαιτερότητες των ανθρώπων και του τοπίου παρέχοντας ως συνήθως και πρόσθετες γεωγραφικές πληροφορίες μεταφέροντας στον αναγνώστη μία πολύ άμεση και απτή εικόνα σαν να βρισκόταν ο ίδιος εκεί.Η περιήγηση των ηρώων είναι μακρά και εκτείνεται από την Νότια Αμερική ως την Αφρική και την Νέα Ζηλανδία. Παράλληλα οι αναγνώστες πληροφορούνται για τα παράξενα αξιοθέατα, τοπία και έθιμα των περιοχών αυτών. Όπως στην περιγραφή κάποιου εθίμου των Μαορί: «Όποιος ήξερε τα έθιμα των Μαορί, θα το καταλάβαινε αμέσως. Οι άγριοι αυτοί πίστευαν, ότι η ψυχή κάθε νεκρού εξακολουθεί να κατοικεί στο σώμα του τρεις μέρες μετά το θάνατό του. Γι’ αυτό και για τρία 24ωρα το σώμα μένει άταφο. Το ίδιο είχε γίνει τώρα και με το πτώμα του Καρά-Τετέ. Οι ιθαγενείς τις τρεις αυτές μέρες είχαν κλειστεί στις καλύβες τους, όπως ήθελε το έθιμο. Το παχ ήταν ολότελα έρημο. Την τρίτη όμως μέρα, η ζωή στο παχ πήρε τον κανονικό της ρυθμό».

Χρειάζεται, λοιπόν, να πάρουμε πλοία, τρένα και αεροπλάνα για να δούμε τον κόσμο; Μάλλον όχι!

Ευχαριστούμε, καπετάνιε Βερν!

Πηγές:

Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες

Ιούλιος Βερν

Διασκευή: Π. Αναγνωστοπούλου

Εκδόσεις Αγκυρα

Αθήνα 1988

Μιχαήλ Στρογκόφ

Ιούλιος Βερν

Διασκευή: Α. Φερτάκη

Εκδόσεις Άγκυρα

Αθήνα 1987

Περιπέτειες 3 Ρώσων και 3 Άγγλων

Ιούλιος Βερν

Διασκευή: Γ. Π. Κριμπάς

Εκδόσεις Άγκυρα

Αθήνα 1983

Ο δεκαπεντάχρονος πλοίαρχος

Ιούλιος Βερν

Διασκευή: Α. Φερτάκη

Εκδόσεις Άγκυρα

Αθήνα 1988

Τα παιδιά του πλοίαρχου Γκραντ

Ιούλιος Βερν

Διασκευή: Γ. Π. Κριμπάς

Εκδόσεις Άγκυρα

Αθήνα 1988