Μιλώντας για την παιδική ποίηση

«Η γνήσια ποίηση μπορεί να επικοινωνήσει πριν γίνει νοητή. Το νόημα θα το συλλάβει πρώτα η ψυχή κι έπειτα ο νους». Κι αν θέλαμε να συνεχίσουμε αυτή τη σκέψη του Τ.Σ. Έλιοτ, θα λέγαμε πως η ποίηση είναι, τελικά, ένας διάλογος ανάμεσα στο νου και την ψυχή, όπου η ψυχή καταθέτει τις εικόνες της ζωής που της υπαγορεύει ο νους, με απαράμιλλο λυρισμό.

            Αναφερόμενοι ιδιαίτερα στην παιδική ποίηση, θα λέγαμε πως λυρισμός είναι το συναίσθημα, η φαντασία, ο ρυθμός, η μελωδία, η αρμονία, τα απαραίτητα, δηλαδή, στοιχεία, για να βρει το παιδί την εσωτερική του ισορροπία και πληρότητα, όπως επισημαίνει ο καθηγητής Β.Δ. Αναγνωστόπουλος. Κατά την αναζήτηση αυτή, το παιδί βρίσκεται σε μία διαρκή συνομιλία με τα πράγματα που το περιβάλλουν, προσπαθώντας να ενδυναμώσει και να εδραιώσει την προσωπικότητά του, για τον μελλοντικό του ρόλο στη ζωή. Η ποίηση που απευθύνεται στο παιδί το βοηθάει σ’ αυτή του την προσπάθεια, προσφέροντάς του όχι ψυχρές και στατικές εικόνες ζωής, αλλά την ίδια τη ζωή στην πολλαπλότητά της, καλλιεργώντας το αισθητικά με ευαισθησία και σεβασμό προς την προσωπικότητά του.  Εικόνες δοσμένες με χιούμορ και αισιοδοξία, χαρά και ελπίδα για το καλύτερο, αίσθημα ασφάλειας και πίστης στη ζωή και το ίδιο.          

Οπωσδήποτε, κάθε παιδί έχει τις δικές του σκέψεις, νιώθει τα δικά του συναισθήματα και τους δικούς του προβληματισμούς. Αυτό σημαίνει πως κάθε ηλικιακό στάδιο μπορεί να έχεις τις δικές του προτιμήσεις. Ως νηπιαγωγός, εστιάζοντας στην προσχολική ηλικία, θα έλεγα πως τα νήπια προτιμούν τα ποιήματα με ομοιοκαταληξία, χωρίς, όμως, να αφήνουμε έξω από το νηπιαγωγείο τον ελεύθερο στίχο των λίμερικ ή της μοντέρνας ποίησης. Ο στίχος έχει την ικανότητα να τραβάει αμέσως την προσοχή και το ενδιαφέρον των παιδιών στο νηπιαγωγείο. Αρκεί ό,τι θέλουμε να το πούμε με τη μορφή ποιήματος κι εκείνα θα γυρίσουν, όχι απλά να μας δουν, αλλά και να το επαναλάβουν. Κι επειδή στο νηπιαγωγείο κατέχει ξεχωριστή θέση η αφήγηση είτε παραμυθιού είτε μικρών ιστοριών είτε των μύθων του Αισώπου, μπορούμε να φανταστούμε πόσο θα αρέσει στα παιδιά ένας συνδυασμός ποίησης και αφηγηματικού είδους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το κλασικό παιδικό ποίημα «Γάιδαρος και λύκος», εμπνευσμένο από τον γνωστό μύθο του Αισώπου «Ο έξυπνος γάιδαρος κι ο ανόητος λύκος».

Όμως και το τραγούδι κατέχει ιδιαίτερη θέση στο νηπιαγωγείο και καθώς το τραγούδι είναι μελοποιημένη ποίηση και ύστερα από πολλά χρόνια επαφής με τους υπέροχους μικρούς μου συνεργάτες, θα τολμούσα να πω ότι ο Οδυσσέας Ελύτης κατέχει περίοπτη θέση στις καρδιές των μικρών παιδιών. Ο ποιητής της Ελλάδας και της θάλασσάς της, ο ποιητής της αγάπης και της ίδιας της ζωής έχει αγγίξει τις παιδικές ψυχές, ιδιαίτερα με τη συλλογή «Το θαλασσινό τριφύλλι». Γιατί μπορεί «μια φορά στα χίλια χρόνια να γίνεται η αγάπη αιώνια», εκείνος, όμως, κερδίζει την αιωνιότητα καθημερινά, περνώντας με περηφάνια και αξιοπρέπεια από τις καρδιές μικρών και μεγάλων.

Έλενα Χ. Στανιού

Δρ Παιδικής Λογοτεχνίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Νηπιαγωγός-Συγγραφέας

Απόψεις για την Παιδική Ποίηση

Λένε,πως <το να μην έχει ο ποιητής κοινό,είναι κακό,το να μην έχει όμως το κοινό ποιητή,είναι το χειρότερο>Παραφράζοντας λοιπόν,θα έλεγα<να μην έχει το παιδί τον ποιητή του,είναι το χειρότερο>

  Η Π.Ποίηση είναι,ίσως το περιφρονημένο παιδί της Παιδικής Λογοτεχνίας ,αλλά ταυτόχρονα τόσο απαραίτητο για τα παιδιά.Από την ώρα που θα δουν το φως στον κόσμο, στην κούνια με ταχταρίσματα,στα νανουρίσματα, στο πρώτο δοντάκι,στα πρώτα βήματα,στη χαρά,στο γέλιο,στο κλάμα.Τάχα όλα τούτα με ποίημα,που γίνεται τραγούδι,δεν τα βιώνουν τα παιδιά;

 Ελάχιστες  ποιητικές συλλογές για παιδιά, έχουν την τύχη να εκδοθούν τα τελευταία χρόνια.Προφανώς το είδος θεωρείται αντιεμπορικό,χωρίς αυτό να σημαίνει,πως δεν έχουμε καταπληκτικούς ποιητές.Ποιητές, οι οποίοι γράφουν, με ανανεωμένη θεματολογία και πρωτοτυπία, προσεγμένη για το παιδί ποίηση.Διαμαντάκια ποιητικά υπάρχουν και μόνο οι υποψιασμένοι γονείς και οι φωτισμένοι δάσκαλοι τα ψάχνουν.

 Από πολλούς θεωρείται εύκολη η γραφή της Π.Ποίησης,επειδή ο αποδέκτης της,-λόγω της μικρής ηλικίας του-δεν είναι απαιτητικός.Παγιδεύονται σ` αυτήν τη λογική και στιχοπλοκούν,χωρίς να λαμβάνουν υπ` όψη τους ,τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες του παιδιού.Αλλοτε πάλι πλατειάζουν,πελαγοδρομούν,με λόγο στομφώδη, πατριωτισμούς και γεμάτο καθοδηγητική αγωγή και άσκοπες φλυαρίες.Φυσικά αυτό το είδος μόνο ποίηση δεν θεωρείται .

  Το σωστό ποίημα στηρίζεται, σε καλοδουλεμένη γλώσσα,πρωτότυπη και σύγχρονη θεματολογία,όπου κυριαρχεί η φαντασία,το χιούμορ,η έκπληξη,η αισιοδοξία και ο προσεγμένος λόγος ρέει μελωδικά και αρμονικά σαν το γάργαρο νερό.Τα πανανθρώπινα μηνύματα η ειρήνη,η συνεργασία,η αλληλεγγύη ,η αγάπη,περνούν αθόρυβα.Δείχνει στο παιδί, πως ανοίξει τα φτερά του και να πετάξει,τραγουδώντας τα όμορφα της ζωής, ξορκίζοντας τα άσχημα και τα γκρίζα, σ` ένα αύριο φωτεινό και γαλάζιο γεμάτο ελπίδα.

  Λαός ποιητής,ποιητάρης είμαστε και στο πέρασμα των αιώνων, το έχουμε αποδείξει.Ο ουρανός,η θάλασσά μας,το φεγγάρι, ο ήλιος και το φώς του, το λαμπρότερο του κόσμου, στάθηκαν πηγές έμπνευσης των σπουδαίων ποιητών μας.Και δεν φοβάμαι την πορεία της ποίησης.Όσο όλα αυτά υπάρχουν,οι αληθινοί ποιητές θα γράφουν και οι φόβοι για το μέλλον της της ποίησης θα σκορπίζονται σαν τον καπνό στο πρώτο αγέρι.

  Η ποίηση για το παιδί δεν είναι, ένα ελάχιστο συμπλήρωμα στο περιεχόμενο σπουδών,απλά για λόγους τυπικούς.Είναι καθημερινή ανάγκη.Το παιδί τη χρειάζεται και περιμένει τους μεγάλους να του δείξουν το δρόμο για να τη συναντήσει ,να τη γνωρίσει, να την αγαπήσει

  Θα ευγνωμονώ πάντα τους δασκάλους μου γι` αυτό!

   Ελένη Χριστούλα-Πατελοδήμου

    29-7-2017

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

Μέσα στον πολύχρωμο λουλουδότοπο που λέγεται «παιδική λογοτεχνία», η παιδική ποίηση είναι ένα κρινάκι… Ένα εύθραυστο, δροσερό κρινάκι που πρέπει να το αγγίξεις με ιδιαίτερη προσοχή για να μη χάσει το άρωμά του. Αυτό το λεπτό άρωμα που τόσο μαγεύει την παιδική ψυχή!

Άραγε πόσες ευκαιρίες έχουν σήμερα τα παιδιά μας να καλπάζουν με το φτερωτό αλογάκι στον ονειρικό τους κόσμο; Εδώ αξίζει να παραθέσω ένα απόσπασμα από μία ομιλία του αξέχαστου δάσκαλου και συγγραφέα Γιάννη Ιωαννίδη. Ο Γιάννης Ιωαννίδης αναφέρεται στην «ενός λεπτού ποίηση» που εισήγαγε μια νεαρή δασκάλα από το Ισραήλ. «Όταν τα παιδιά μπαίνουν στην τάξη και ησυχάσουν, η δασκάλα αρχίζει τη μέρα απαγγέλλοντας ένα μικρό ποίημα, που έχει πάρει από συλλογή ποιημάτων για παιδιά. Όλα τα παιδιά αγαπούν αυτή την ώρα της ποίησης και σίγουρα αυτή η εμπειρία θα προκαλούσε πολλά από αυτά το ενδιαφέρον να διαβάσουν ή να ακούσουν ένα ολόκληρο βιβλίο με ποιήματα». Και αυτό, γιατί ο άνθρωπος κλείνει μέσα του τον ρυθμό και την αρμονία τη στιγμή που θα γεννηθεί. Η ανάγκη αυτή άλλωστε αποτέλεσε το κίνητρο για τη δημιουργία μιας κατηγορίας δημοτικών τραγουδιών. Είναι αυτοσχέδια τραγούδια που λέγονται από γυναίκες του λαού μας την ώρα που χορεύουν στην αγκαλιά τους τα μικρά τους παιδιά ή όταν τα νανουρίζουν. «Κοιμήσου αστρί, κοιμήσου αυγή, κοιμήσου νιο φεγγάρι…»

Με τη βοήθεια της ποίησης μπορούμε να μεταδώσουμε στο παιδί μηνύματα αγάπης, καλοσύνης και τρυφερότητας, με την προϋπόθεση ο ποιητικός λόγος να έχει αμεσότητα, ευαισθησία και χιούμορ και να δίνει φτερά στη φαντασία. Να αναβλύζει αβίαστα από την καρδιά σημαδεύοντας εύστοχα τις παιδικές ψυχές μέσα στο μέτρο της απλότητας και της αρμονίας.

Άπειρα είναι τα θέματα που εμπνέουν την παιδική ποίηση, αφού ο κόσμος του μικρού παιδιού είναι πηγή ανεξάντλητη. Η σχολική ζωή… Η φιλία… Τα παιχνίδια… Η φύση και το περιβάλλον… Ο ζεστός χώρος του σπιτιού…

Η ποίηση ασκεί μαγική επίδραση στον ψυχικό και πνευματικό κόσμο του παιδιού. Έρχεται απαλά κι αθόρυβα ν’ αγγίξει την καρδιά του και να φωτίσει τα πρώτα δειλά του βήματα, αφού είναι το πρώτο λογοτεχνικό είδος που αισθάνεται κι αγκαλιάζει από την νηπιακή του ηλικία.

Ντίνα Χατζηνικολάου

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΖΩΩΝ

Από το "Εγχειρίδιο γατικής του γερο-Πόσουμ" του Τ. Σ. Έλλιοτ

Πώς απο-καλούμε τις γάτες

 

 

Αφού διαβάσατε λοιπόν για Γάτων τόσα είδη
Ίδια με μένα άποψη θα σχηματίσατε ήδη:
Δεν ωφελεί, δεν γίνεται κανείς να προσπαθήσει
Τη φύση αυτού του πλάσματος να την κατανοήσει.
Ξέρετε τώρα αρκετά, να το παραδεχτείτε
Και πόσο μοιάζουνε με μας μπορείτε να το δείτε
Με σας, με μένα και μ' αυτούς που δίπλα μας περνάνε
Που είναι όλοι αλλιώτικοι κι άλλα μυαλά φοράνε:
Υπάρχουν Γάτοι γνωστικοί, υπάρχουν και τρελάρες
Γάτοι αξιοσέβαστοι και Γάτοι σαχλαμάρες
Άλλοι καλοί, άλλοι κακοί, μα όλοι με αξία
Και όλοι επιδέχονται ομοιοκαταληξία.
Κι αν τώρα μάθατε πολλά, ονόματα, συνήθειες,
Πώς παίζουν, πώς εργάζονται κι άλλες μικρές αλήθειες,
Έχουμε κάτι βασικό ακόμα να σκεφτούμε:

Πώς είναι πρέπον τα Γατιά να τα απο-καλούμε;

Εγώ σας λέω καταρχήν και σας μιλώ σαν φίλος -
Ποτέ μην το ξεχάσετε: ΔΕΝ ΕΙΝ' Η ΓΑΤΑ ΣΚΥΛΟΣ!

Οι σκύλοι υποκρίνονται συχνά πως ξεσαλώνουν
Μα μοναχά γαβγίζουνε και σπάνια δαγκώνουν
Και γενικώς μπορεί κανείς εύκολα να τους κρίνει:
Είναι ψυχή απλοϊκή ο Σκύλος - τι να γίνει;
(Τέτοιον κανόνα βέβαια οι Πικς δεν τον φοβούνται
Τ'απίθανα σκυλοφρικιά μπορούν να εξαιρούνται)
Ο Σκύλος πάντως ο κοινός, ο τρέχων, ο συνήθης,
Είναι χαζοχαρούμενος και ελαφρώς ευήθης.
Τον κάνεις από ηδονή κι από χαρά να λιώνει
Αν τον χαϊδέψεις μοναχά κάτω απ'το σαγόνι
Κι αν τον χτυπήσεις φιλικά στην πλάτη θα τον ρίξεις
Το ίδιο και την μπροστινή πατούσα αν του σφίξεις
Θα κυλιστεί στα πόδια σου, χαλί να τον πατήσεις
Α, είν' ο Σκύλος αφελής, κάνει ό,τι θελήσεις.

Σας το θυμίζω πάλι, εδώ και σας το λέω σταράτα:
Ναι, το Σκυλί είναι Σκυλί - ΚΙ Η ΓΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΓΑΤΑ

Στις Γάτες ένα τυπικό πρέπει ν'ακολουθούμε:
Εάν δεν μας μιλήσουνε να μην τις ενοχλούμε.
Σαφώς, όχι υπερβολές, γιατί, ό,τι κι αν πείτε,
Κάποια μικρή προσφώνηση πάντοτε απαιτείται.
Μα η Γάτα οικειότητες πολλές δεν αγαπάει
Κι αυτό δεν επιτρέπεται κανείς να το ξεχνάει.
Εγώ, π.χ., αν Γάτα δω, ευθύς - θέλω δεν θέλω -
Ευγενικά θα υποκλιθώ βγάζοντας το καπέλο.
Θα την αποκαλέσω δε, κομψά και κυριλάτα
Προσεχτικά, λακωνικά - πολύ απλά, "Ω, ΓΑΤΑ!"
Αν τύχει όμως κι είν' καμιά Γάτα γειτόνισσά μου
Που συναντιόμαστε συχνά μπρος στο διαμέρισμά μου,
Θάρρος θα έχω σχετικό και ίσως να τολμήσω
"ΚΑΛΩΣ ΤΗ ΓΑΤΑ" να της πω και να την προσφωνήσω.
Βέβαια έχω ακουστά ότι τη λεν Εσπρέσσο
Μα είν' νωρίς με τ' όνομα να την απο-καλέσω.
Μια Γάτα πριν καταδεχτεί φίλους της να σας κάνει
Θέλει ένα δείγμα ιπποτισμού, κάτι να την γλυκάνει:
Μια προσφορά εκτίμησης, όπως λίγη κρεμούλα
Πίτα Στρασβούργου εκλεκτή, ψητό ή Γαλοπούλα.
Κάτι του γούστου της κανείς πρέπει να την τρατάρει,
Λίγο πατέ ή σολομό, ή μια μπουκιά χαβιάρι.
(Γνωρίζω κάποια Γάτα εγώ που άλλο μεζέ δεν θέλει
Και τίποτα δεν δέχεται εκτός από κουνέλι.
Δώσ'της κουνέλι και θα δεις, θα γλείφει τα μουστάκια
Κι όλη τη σάλτσα θα τη φάει κι όλα τα κρεμμυδάκια)
Λοιπόν όταν σ' απόσταση μια Γάτα σας κρατάει
Τον εαυτό της σέβεται και σέβας σας ζητάει.
Κι αν έμπρακτα το δείξετε πάτε με τα νερά της,
Θα την απο-καλέσετε τέλος με τ' όνομά της!

Έτσι είναι τα πράγματα, να το παραδεχτείτε,
Τις Γάτες με ευπρέπεια πρέπει ν' αποκαλείτε.