Η ελληνική παιδική λογοτεχνία στην μικρή και μεγάλη οθόνη

Η εικόνα στην εποχή μας είναι ένα μέσο επικοινωνίας που κυριαρχεί σε βάρος άλλων παραδοσιακών μέσων επικοινωνίας, όπως ο γραπτός λόγος, ο ήχος ακόμη και η προφορική διάδοση.  Μπορεί να συνοψίσει μέσα σε ένα σύνολο σημείων αυτά που θα χρειάζονταν ολόκληρες σελίδες γραπτού λόγου για να καταστούν σαφή στην κάθε τους λεπτομέρεια ή πολύτιμο χρόνο ραδιοφωνικής μετάδοσης και αδιέξοδες ώρες συζητήσεων και όλα αυτά με μια ματιά.

Στην ιστορία της ζωγραφικής έχουν μείνει περιβόητα τα σκάνδαλα στα Παρισινά σαλόν με τους πίνακες που απεικόνιζαν αναξιοπρεπή, για τα ήθη της εποχής, θέματα διεκδικώντας χωρίς καμία αιδώ τον επίζηλο τίτλο του έργου τέχνης. Τα πράγματα έλαβαν ακόμη μεγαλύτερη διάσταση με την έλευση του κινηματογράφου και την μαζική προσέλευση του κοινού στις αίθουσες προβολής. Οι κινηματογραφικές ταινίες έγιναν ένα πολύ πρόσφορο μέσο για την εξαπόλυση μηνυμάτων προπαγάνδας  θετικού ή αρνητικού περιεχομένου σε πλατιά στρώματα του πληθυσμού. Όταν δε εγκαταστάθηκαν τηλεοπτικές συσκευές στα περισσότερα σπίτια, η καχυποψία και οι κατηγορίες εναντίων των μαζικών αυτών ενημερωτικών και ψυχαγωγικών μέσων εξακοντίστηκαν στα ύψη.

Τι γίνεται όμως με την θετική πλευρά τους; Όταν γίνονται αφορμή να διαδοθούν στο ευρύτερο κοινό πολύτιμες γνώσεις ή ποιοτικά έργα της λογοτεχνίας που μπορούν να αποτελέσουν ορμητήριο για εποικοδομητικές αναζητήσεις και πνευματική αφύπνιση;

Η ελληνική δημόσια τηλεόραση αποτέλεσε  σημείον αντιλεγόμενον από την ίδρυση της κιόλας. Ωστόσο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 πρόσφερε αξιόλογο παιδαγωγικό και ψυχαγωγικό έργο στο παιδικό κοινό με την τηλεοπτική μεταφορά παιδικών λογοτεχνικών βιβλίων.

Τα ελληνικά λαϊκά παραμύθια αλλά και τα παραμύθια γενικότερα αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης  για δύο πολύ δημοφιλείς παιδικές σειρές της κρατικής τηλεόρασης. Η πρώτη ονομαζόταν «Κάπου, κάπως, κάποτε» και με πρωταγωνιστές μαριονέτες παρουσίαζε στο παιδικό κοινό γνωστά ελληνικά λαϊκά παραμύθια κάποτε σε έμμετρο λόγο και διανθισμένα με τραγούδια. Έκανε πρεμιέρα στην ΕΤ2  στις 26 Μαρτίου 1988, αποτελούνταν από 26 δεκαπεντάλεπτα επεισόδια. Ο «Παραμυθάς» υπήρξε η πιο δημοφιλής παιδική εκπομπή της τηλεόρασης από το 1978 ως το 1983. Ήρωας της σειράς είναι ένας παππούς, οποίος ξέρει να λέει όμορφες ιστορίες που-όπως υποστηρίζει-δεν είναι παραμύθια αλλά περιπέτειες, τις οποίες ζει ο ίδιος κάθε φορά που φοράει ένα μαγικό γιλέκο που του  έχει χαρίσει κάποια νεράιδα. Η σειρά έφερε την προσωπική υπογραφή του Νίκου Πιλάβιου.  Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 μεταδόθηκε η σειρά «Του κουτιού τα παραμυθιά» βασισμένο σε μία ιδέα της οικογένειας Σοφιανού. Κάθε βράδυ πριν κομηθεί, η μικρή Παρασκευούλα έβγαζε κάτω από το κρεβάτι της ένα κουτί που όταν το άνοιγε τέσσερις μικρές φιγούρες, Ο Ρούχλας, ο Φιόγκος, ο Σεβαστιανός και η  Μελιά της διηγούνταν υπέροχα παραμύθια μέχρι να αποκοιμηθεί. Τις φωνές στις φιγούρες δάνειζαν γνωστοί  Έλληνες ηθοποιοί.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ένα πολύ γνωστό και κλασικό πια βιβλίο για παιδιά μεταφέρεται στη μικρή οθόνη. Πρόκειται για τον «Κήπο με τ’ αγάλματα» της Ελένης Σαραντίτη. Μια συντροφιά παιδιών, σ’ ένα χωριό κάπου στη Νεάπολη Λακωνίας, περνάει τα μεσημέρια της σ’ έναν κήπο με αρχαία αγάλματα. Τα παιδιά μαθαίνουν για την ιστορία του τόπου τους και συμφιλιώνονται με την προγονική κληρονομιά· τόσο, που βάζουν τα αγάλματα στην παρέα τους σαν να ήταν ζωντανά. Έτσι, όταν θα έρθει η ώρα τα αγάλματα να φύγουν για κάποιο μουσείο της πρωτεύουσας, οι μικροί ήρωες αγωνίζονται να τα κρατήσουν κοντά τους. Η τηλεοπτική μεταφορά έγινε σε σκηνοθεσία Παντελή Βούλγαρη, παραγωγή του Νίκου Πιλάβιου και μουσική από τον Σταμάτη Σπανουδάκη.

Την ίδια περίπου εποχή παρέλασε μπροστά από τους τηλεοπτικούς δέκτες των μικρών τηλεθεατών ένα ακόμη αγαπημένο παιδικό βιβλίο, «Ο θησαυρός της  Βαγίας» της Ζωρζ Σαρή.  Όλα ξεκίνησαν με τις καλοκαιρινές διακοπές της Ζωής και των δυο της παιδιών, της Λίνας και του Αλέξη, μαζί με το φίλο τους Κλου, στην Αίγινα. Στο νησί πέρασε τα παιδικά της χρόνια η Ζωή και η επιστροφή εκεί σήμαινε πολλά γ’ αυτή. Σύντομα η παρέα μεγαλώνει: Μαζί με τον Αλέξη, τον Κλου και τη Λίνα βρίσκονται πια και η Ράνια με τη Σόφη, ενώ, όταν φτάνει στην Αίγινα η μεγάλη της παρέας, η Νικόλ, το καλοκαίρι αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Και αυτό γιατί η Νικόλ τούς αποκαλύπτει το σχέδιό της να βρουν έναν στοιχεία που θα έδινε απαντήσεις στον Χανς Σουλτς, έναν Γερμανό που έχασε τη μνήμη του, όταν πάτησε στην Αίγινα μια νάρκη την περίοδο της Κατοχής. Γρήγορα αποδεικνύεται ότι αυτό που ψάχνουν είναι ένας κρυμμένος θησαυρός από τη σκοτεινή αυτή εποχή! Με μοναδικά τους όπλα έναν χάρτη, ένα περίεργο σημειωματάριο και μερικές φωτογραφίες τα παιδιά προσπαθούν να εντοπίσουν το θησαυρό. Μετά από πολλές περιπέτειες, πολλά ταξίδια στο παρελθόν και αποκαλύψεις μυστικών, η παρέα φτάνει στη λύση του μυστηρίου και στον κρυμμένο θησαυρό που τους περίμενε σε μια δεξαμενή στο ναό της Αφαίας.   Η μουσική ήταν του Σταμάτη Σπανουδάκη και η παραγωγή του Νίκου Πιλάβιου.

Η «Ιόλη ή τη νύχτα που ξεχείλισε το ποτάμι» είναι ένα ακόμη βιβλίο της Ελένης Σαραντίτη που έγινε τηλεοπτική σειρά για παιδιά. Δεν είναι μόνο η αφήγηση μιας ωραίας φιλίας ανάμεσα σε δυο κορίτσια που ζούν την εφηβεία τους σε μια μικρή πόλη της Λακωνιάς, αλλά ταυτόχρονα η ιστορία της ζωής των κατοίκων του τόπου αυτού, τα όνειρα, οι χαρές, οι στενοχώριες, οι αγωνίες τους. Ο νέος άντρας που δεν το χωράει ο τόπος και μπαρκάρει σ' ένα γκαζάδικο, ο γιατρός του χωριού που γίνεται ένα με τους κατοίκους και δε ζητάει αμοιβή για το μόχθο του, ο οικογενειάρχης που πάει φυλακή για το χρέος του στην Αγροτική. Κι άλλα πολλά απλά και καθημερινά με τις περιπέτειες των παιδιών, τα παιχνίδια και τα διαβάσματα στο πλαίσιο της ελληνικής επαρχίας και, πάνω απ'όλα, ένα δίδαγμα αλληλεγγύης και ελπίδας. Τη μουσική της σειράς συνέθεσε ο Σταμάτης Σπανουδάκης και την παραγωγή ανέλαβε ο Νίκος Πιλάβιος.

(Συνεχίζεται)