Σκέψεις χωρίς χρώμα…

Ήδη από το 2005 έχει επισημανθεί η εκδοτική συρρίκνωση των ποιητικών Συλλογών για παιδιά. Διαβάζουμε  από το καλό περιοδικό «Διαδρομές» «… πόσο σπάνιες οι ποιητικές εκδόσεις και πόση χαρά μας γεμίζουν, όταν φτάνουν στα γραφεία των Διαδρομών νέες ποιητικές  Συλλογές….». Το φαινόμενο δεν είναι μόνον ελληνικό και συνδέεται κυρίως με τη φύση και ιδιοσυστασία  της παιδικής ποίησης εν γένει αλλά και με παράγοντες, όπως το Διαδίκτυο και το ηλεκτρονικό βιβλίο ή η τηλεόραση παλαιότερα, ενδεχομένως και τα Αναλυτικά Προγράμματα περί την Λογοτεχνίαν  στην Α/θμια Εκπαίδευση κυρίως. Βεβαίως, η επερχόμενη κρίση ολοκλήρωσε τη γενικότερη εκδοτική ένδεια.

Τι συμβαίνει λοιπόν;

Έχετε δει πιθανότατα παιδιά να ξεφυλλίζουν ή να διαβάζουν ένα βιβλίο, με εικόνες ή και χωρίς εικόνες αλλά μάλλον δεν έχετε δει ποτέ ένα παιδί (ή έστω πολύ σπάνια) να ξεφυλλίζει και να διαβάζει ένα βιβλίο με ποιήματα. Και είναι πολύ λογικό, γιατί μια τυπική ανάγνωση ποιήματος -συνήθως σιωπηρή- στη μορφή ενός βιβλίου υπογράφει την αφυδάτωσή του από τη μουσική του και το ρυθμό του, τα δυο βασικά συστατικά του. Για το μικρό παιδί η ποίηση είναι ένα ενιαίο όλον, εμπεριέχει εκτός του λόγου και τη λειτουργία του χορού, του ρυθμού, την κίνηση του σώματος και τη λειτουργία της ακοής (μουσική, μελωδία). Το μικρό παιδί μέχρι και τα 8-9 χρόνια όταν ακούει ένα ποίημα, δίνει προτεραιότητα στις οπτικές, ακουστικές και οσφρητικές εικόνες έναντι των νοητικών εικόνων και των σημασιών της. Γύρω στα 8 με 9 χρόνια αρχίζει και δίνει προτεραιότητα στις  νοητικές  εικόνες και αργότερα μειώνει τη σημασία των ηχητικών και ακουστικών εικόνων. Το  μικρό παιδί δηλαδή προτιμάει να γεύεται τον ήχο και τον ρυθμό των στίχων και αργότερα μετά τα 9 χρόνια αρχίζει να δοκιμάζει να ερμηνεύει και να σηματοδοτεί το νόημα των στίχων.

Συμπέρασμα: Το παιδικό ποίημα είτε ως είδος γλώσσας είτε ως είδος νοήματος είναι μια σύνθετη δημιουργία και έκφραση, η οποία συμπυκνώνει, περισσότερο από την ποίηση για μεγάλους, την αίσθηση του χορού και   μουσικής, γεγονός που αποτελεί καταλυτικό παράγοντα στη λειτουργία της πρόσληψης. Ένα παιδικό ποίημα, εκτός από μια αλυσίδα νοημάτων και νοητικών εικόνων, ακούγεται, βιώνεται, τραγουδιέται και χορεύεται. Το μικρό παιδί, ως αναγνώστης ή ως ακροατής, επιστρατεύει όχι μόνο τα μάτια του αλλά και το αυτί του, όχι μόνο το νου του αλλά και το σώμα του.

Έτσι, η παιδική ποίηση όταν απλά διαβάζεται σιωπηρά, είναι σαν να διαβάζεις ένα θεατρικό κείμενο ως ένα απλό αφήγημα, όταν όμως το ποίημα βιώνεται ως μουσική, ήχος και ρυθμός, είναι σαν να βλέπεις την παράσταση του θεατρικού κειμένου στη σκηνή.

Πολλά θα μπορούσαν να προταθούν. Θα σταθούμε μόνον στην παρακάτω διαπίστωση: Είναι ανάγκη η προσέγγιση του ποιήματος από το παιδί να γίνεται με τρόπους που αναδεικνύουν τον ήχο και το ρυθμό των στίχων και των λέξεων που επηρεάζουν καθοριστικά τη λειτουργία της αποδοχής και πρόσληψης του παιδικού ποιήματος. Η παιδική ποίηση μπορεί επίσης να στηριχτεί από εμπνευσμένους δασκάλους που επιδιώκουν σε  κάθε στάδιο της  προσέγγισης ενός ποιήματος στην τάξη, να  αναπτύσσει και την επιθυμία του παιδιού για το ρυθμό, τη μουσική και τον ήχο των λέξεων. Επεξηγήσεις και σχολιασμοί δεν έχουν σημασία. Προηγούνται τα τραμπαλίσματα με τη μουσική και το  ρυθμό των λέξεων, τη γεύση των παρηχήσεων και συνηχήσεων ως βαθιά τρικυμία στα χείλη των παιδιών. Προηγείται ένα παιγνίδι με τις λέξεις, όπως περίπου όταν το μικρό παιδί παίζει με τα χρώματα και τα σχήματα. Η λανθασμένη έστω κατανόηση από το παιδί, πρέπει να έχει για το δάσκαλο μεγαλύτερη αξία από ότι η ερμηνεία που την καταστρέφει.

Παρυφές Ολύμπου

Ανδρέας Καρακίτσιος