Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ

 Γ΄ ΜΕΡΟΣ

Η τρίτη περίοδος της ελληνικής παιδικής ποίησης ξεκινά το 1945 με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και φτάνει ως τις μέρες μας. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, οι τάσεις στην παιδική ποίηση ποικίλουν περισσότερο σε σχέση με παλιότερα τόσο στο ύφος όσο και στη θεματολογία. Κατά τον Χ. Σακελλαρίου, διαμορφώνονται τρεις κατευθύνσεις: α) μία που συνεχίζει την υπάρχουσα παράδοση, β) μία δεύτερη επηρεασμένη από τα νέα ποιητικά ρεύματα (σουρεαλισμός) και γ) μία τρίτη κατεύθυνση επηρεασμένη από ξένα πρότυπα. Η θεματολογία δεν μεταβάλλεται σημαντικά. Ο Β. Αναγνωστόπουλος διαπιστώνει πως από τη δεκαετία του 1970 και έπειτα έχουμε επίσης τρεις τάσεις στην παιδική ποίηση. Στην πρώτη έχουμε τους ποιητές που ακολουθούν την παράδοση, στη δεύτερη τους εξπρεσιονιστές που δίνουν περισσότερη έξαρση στο συναισθηματικό κόσμο του παιδιού και στην Τρίτη τους νεοτερικούς που δοκιμάζουν νέους τρόπους στο ύφος και το στίχο. Η θεματολογία ανανεώνεται σημαντικά. Ο Α. Καρακίτσιος διακρίνει στη νεότερη παιδική ποίηση δύο ξεχωριστές ομάδες ποιητών, εκείνη που γενικά ακολουθούν την παράδοση με κάποιες αποκλίσεις και τη δεύτερη που ακολουθεί περισσότερο νεοτεριστικούς δρόμους. Η θεματολογία είναι ανανεωμένη και πολλά νέα θέματα εισχωρούν.

Επίσης κάνει την εμφάνισή του ένα νέο ποιητικό είδος που απευθύνεται σε παιδιά και προέρχεται από την Αγγλία, τα λίμερικ. Τα λίμερικ εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην Αγγλία το 1719. Το 1846 ο Άγγλος ποιητής Έντουαρντ Ληρ δημοσίευσε μια ποιητική συλλογή με λίμερικ με τον τίτλο «Το βιβλίο των ανοησιών», η οποία σημείωσε πολύ μεγάλη επιτυχία και βρήκε πολλούς μιμητές. Χαρακτηριστικό τους είναι το χιούμορ, η κωμικότητα και το σατιρικό πνεύμα. Στην Ελλάδα ο Γιώργος Σεφέρης είναι ο πρώτος που καταπιάστηκε με το είδος αυτό:

«Ήταν ένας γέρος στις Θερμοπύλες

που όλο μαγείρευε κρύες κι έρμες νίλες

και του λεν: «Αν θες αυγά

στα τσαρούχια σου βραστά

μωρ’ δεν πολυχρονάς στις Θερμοπύλες».

Οι περισσότεροι ποιητές-με ελάχιστες εξαιρέσεις-είναι εκπαιδευτικοί και η θεματολογία αγγίζει πιο σύγχρονα θέματα (ρύπανση φυσικού περιβάλλοντος, τεχνολογία κτλ).

Ακολουθούν ορισμένοι χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι των παραπάνω τάσεων.

Ο Γιώργης Κρόκος (1916-1997) ασχολείται και με τις τρεις φάσεις της παιδικής ηλικίας (νήπια, παιδιά, έφηβοι). Έγραψε αρκετές ποιητικές συλλογές υψηλής ποιότητας με λυρική διάθεση. Πολύ σημαντική υπήρξε η ποιητική του συλλογή για το νηπιαγωγείο «Τα καναρινάκια» (1978). Σέβεται την προσωπικότητα του παιδιού ενώ γνωρίζει πολύ καλά την παιδική ψυχολογία, προσεγγίζει ρεαλιστικά τα θέματα ενώ στα ποιήματα του για μεγαλύτερα παιδιά παρατηρείται μια νεοτεριστική τάση. Συλλογές του: «Παιδικά χαμόγελα», «Κιβωτός», «Φυσαρμόνικες», «Σταλαματιές», «Ταυτότητα μιας ηλιαχτίδας», «Φλογέρες της Βηθλεέμ» κ.ά.

«Έβρεξες και χιόνισες, άσπλαχνε χειμώνα.

Πάγωσες την όμορφη τρυφερή ανεμώνα.

Όλους μας φυλάκισες μέσα στη φωλιά μας.

Φύσηξες και ρήμαξες την αμυγδαλιά μας.

Φτάνουν πια οι κακοκαιρίες φτάνουν πια τα χιόνια.

Άσε να ‘ρθει η άνοιξη με τα χελιδόνια».

(«Τι μας κάνεις χειμώνα;»)

Ο Χάρης Σακελλαρίου (1923-2007)ασχολείται συστηματικά με την παιδική ποίηση. Εκδίδει πολλές ποιητικές συλλογές στις οποίες κυριαρχεί ο κόσμος του παιδιού, που μιλά συνήθως σε πρώτο πρόσωπο, ο κόσμος των ζώων και των φυτών, η σχολική ζωή κτλ. Τα ποιήματα είναι περισσότερο προσανατολισμένα προς τησχολική χρήση με αποτέλεσμα να υστερούν κάπως αισθητικά. Κυριαρχούν ο έντονος λυρισμός, η αισιοδοξία και ο νατουραλισμός. Έργα του: «Τριαντάφυλλα», «Χαρούμενες φωνές», «Σπίνοι και καρδερίνες», «Το αλφαβητάρι των πουλιών». Χαρακτηριστικό απόσπασμα:

«Άλφα-την αυγή ξυπνώ

το τραγούδι μου αρχινώ.

Βήτα-βάζω τον Απρίλη

παπαρούνα στα δυο χείλη…»

(«Άλφα-Βήτα»)

Η Ντίνα Χατζηνικολάου χωρίς να είναι η ίδια εκπαιδευτικός, με σπουδές στη μουσική έγραψε πολύ αξιόλογη ποίηση για παιδιά, κυρίως για τις ηλικίες 4-9 ετών. Στους στίχους της κυριαρχεί το παιχνίδι, η ξενοιασιά, το χιούμορ. Η μουσική της παιδεία δίνει μουσικότητα και ταχύτητα στην εναλλαγή των εικόνων στην ποίηση της, στοιχείο ασυνήθιστο για την παιδική ποίηση. Χαρακτηριστικά έργα της: «Χαμόγελα», «Τα κυκλάμινα», «Το βιβλίο της Μυρτώς», «Καλημέρα… Καληνύχτα»:

«Χρυσό καλοκαίρι,

με κάνεις ξεφτέρι.

Ξυπνώ δίνω σάλτο,

βατράχι στο βάλτο.

Τα ρούχα μου ανάποδα

μιλάω στα τετράποδα…»

(«Χρυσό καλοκαίρι»)

Η Ρένα Καρθαίου πρόσφερε πολλά με το ποιητικό της έργο στην ελληνική παιδική ποίηση. Κινείται προς την εξπρεσιονιστική κατεύθυνση και ο στίχος της είναι πολύ επιμελημένος. Πρωτοεμφανίστηκε το 1949 με τη συλλογή «Τα πουλιά της Ιεριχώ». Η γραφή της χαρακτηρίζεται από την προτεραιότητα που δίνει στο παιδί και την πολύ κοντινή οπτική σε εκείνη των παιδιών ενώ διαθέτει χιούμορ, αισιοδοξία και ζωντάνια. Κύρια έργα της: «Τα πουλιά της Ιεριχώ», «Το δέντρο του ουρανού», «Χαρταετοί του ουρανού», «Στα μονοπάτια του ήλιου».

«Γκραν και γκρουν και τρίκι τράκα...

Δες, περνάει μια σακαράκα!

Αγωνίζεται, μπαμ μπουμ,

παλιοσίδερα χτυπούν.

Τρίκι-τρακ στην ανηφόρα,

προσπαθεί να πάρει φόρα…»

(«Η σακαράκα»)

Συνεχίζεται…

Πηγές:

Ιστορία της παιδικής λογοτεχνίας

Χ. Σακελλαρίου

Εκδόσεις Νόηση

9^η έκδοση

Αθήνα 2001

Σελ. 131-144

Τάσεις και εξελίξεις της παιδικής λογοτεχνίας

Β. Δ. Αναγνωστόπουλος

Εκδόσεις των Φίλων

12^η έκδοση

Αθήνα 1999

Σελ. 44-67

Σύγχρονη παιδική ποίηση

Α. Καρακίτσιος

Εκδόσεις Σύγχρονοι Ορίζοντες

 3^η έκδοση

Αθήνα 2006

Σελ. 97-104, 111-123, 135-142, 182-186, 267-269