Η παιδική λογοτεχνία και η τραγωδία της Κύπρου

Τα τραγικά γεγονότα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρου στις 20 Ιουλίου 1974 , μετά από το υποκινούμενο πραξικόπημα της 15^ης Ιουλίου που υποθάλφτηκε από την στρατιωτική Χούντα της Αθήνας, κατέληξε στην παράνομη κατοχή του βόρειου μέρους της νήσου και τη διχοτόμηση της Λευκωσίας. Τα επόμενα χρόνια πολλοί Έλληνες και Κύπριοι συγγραφείς της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας θεώρησαν καθήκον τους να καταγράψουν το δράμα του κυπριακού λαού και να διατηρήσουν ζωντανή στην μνήμη των παιδιών και εφήβων τα ιστορικά γεγονότα και τις ανθρώπινες ιστορίες της περιόδου εκείνης.

Μόλις το 1978 η συγγραφέας Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου γράφει το βιβλίο «Για την άλλη πατρίδα» αναφερόμενη στο ζήτημα της Κύπρου αλλά και των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ο 10χρονος Τέλης Ιακώβου καταφέρνει να αποδράσει με την οικογένειά του από το ασφυκτικό καθεστώς της Αργοβίας για το νησί των προγόνων του, τη Γαλαζόνησο. Στην αρχή όλα δείχνουν να πηγαίνουν καλά με τον επαναπατρισμό τους. Ωστόσο, σύντομα στη Γαλαζόνησο εισβάλλει ένας εχθρικός λαός και ο Τέλης με την οικογένειά του αναγκάζονται να γίνουν πρόσφυγες αγωνιώντας για τη ζωή των δικών τους ανθρώπων που πολεμούν.

Η Άλκη Γουλιμή στο ογκώδες μυθιστόρημά της «Η αόρατη σελίδα» αναφέρεται τόσο στα γεγονότα της Κύπρου όσο και στα χρόνια μετά.  Η συγγραφέας πραγματοποίησε πολλά ταξίδια στο νησί κάνοντας έρευνα για το μυθιστόρημά της. Ο μικρός Δώρος μένει με τη θεία του σε ένα διαμέρισμα στην Αθήνα αφού έχασε τους γονείς του κατά την διάρκεια της εισβολής. Η θεία του δεν του φέρεται πολύ καλά και ο ίδιος δεν μπορεί να το εξηγήσει. Σιγά-σιγά αρχίζει να κάνει φίλους και η ζωή αποκαθιστά την αδικία που έχει διαπραχθεί σε βάρος του. Στο δεύτερο μέρος, αφού έχει ξανασμίξει με τους συγγενείς του, κάνει ένα ταξίδι στην Κύπρο ως ένα είδος προσκυνήματος στο γενέθλιο τόπο.

 Το  βιβλίο του Κύπριου Σπύρου Επαμεινώνδα «Οι μεγάλες σκιές» αποτελεί ένα χρονικό της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Το οπισθόφυλλο του βιβλίου αναφέρει: «Το χρονικό της τουρκικής εισβολής στο μαρτυρικό νησί της Κύπρου εξιστορεί σε τούτο το βιβλίο ο συγγραφέας - μα είναι μια αφήγηση διαφορετική, ανθρώπινη, που εστιάζει στην πίκρα κι όχι στα αίτια που την προκάλεσαν, στην πληγή κι όχι στο χέρι που κρατούσε το όπλο. . . Πέρα από τα προσωπικά του βιώματα, ο συγγραφέας μας περιγράφει πώς έζησαν την εισβολή τα παιδιά, οι νέοι και οι νέες, οι άντρες κι οι γυναίκες της Κύπρου - τις αγωνίες, τους φόβους, τους εξευτελισμούς, τον ξεριζωμό. . . - αλλά και τονίζει την ακλόνητη απόφασή τους να μην ξεχάσουν ποτέ, όσα χρόνια κι αν περάσουν, εκείνες τις μαύρες ώρες που σημάδεψαν όχι μόνο τη ζωή του καθενός, αλλά και τη μοίρα ενός ολόκληρου ηρωικού λαού. . .».

Η Κύπρια συγγραφέας Κίκα Πουλχερίου γράφει το βιβλίο «Δύο σειρά στρατιωτάκια» ενώ ο Ιάκωβος Κυθρεώτης, επίσης Κύπριος, τη συλλογή διηγημάτων «Αντρειωμένη Γη: ιστορικά διηγήματα από τους κυπριακούς αγώνες». Η Μαρία Πυλιώτου στο βιβλίο της «Τα παιδιά του ήλιου παρακολουθούμε γεγονότα που αποτελούν άμεσες συνέπειες της τουρκικής εισβολής και του χωρισμού του νησιού. Συγκεκριμένα, Κύπρος. Κάπου, από ένα όμορφο χωριό πνιγμένο στα πεύκα και τις ελιές, ένα εξάχρονο κοριτσάκι το σκάει από το σπίτι και το σχολείο του. Δεν αντέχει την απουσία του πατέρα, τη λύπη της μάνας, την αυταρχικότητα και την υποκρισία του σχολείου. Κάπου, από μια πόλη πνιγμένη  αντέχει τη σκληρότητα του πατέρα, την έλλειψη αγάπης και κατανόησης. Σμίγουν κι οι δύο σε μια πορεία προς την κατεχόμενη, αγαπημένη γη... Πόσο η πορεία αυτή, οι γυναίκες που ανταμώνουν και, προπάντων, μια ξεχωριστή γυναίκα θ' αλλάξουν ή θα πλουτίσουν το δικό τους όνειρο;

Η Μαρία Αβραμίδου με το βιβλίο της «Γράμμα στον μοναχικό αδερφό μου» μας μεταφέρει στην αβέβαιη καθημερινότητα της ζωής στην Κύπρο τη δεκαετία του ’80 μέσα από τα μάτια μιας 15χρονης κοπέλας που ζει στο νησί με τους γονείς και τον αδελφό της που πάσχει από νοητική υστέρηση. Η κοπέλα γνωρίζει και ερωτεύεται έναν νεαρό φαντάρο, ο οποίος φέρει βαρέως το γεγονός πως η πατρίδα του είναι διχοτομημένη μετά την τουρκική εισβολή και προβαίνει σε μια απεγνωσμένη κίνηση διαμαρτυρίας.

Σίγουρα υπάρχουν πολλά ακόμη παιδικά και εφηβικά βιβλία για το συγκλονιστικά γεγονότα της Κύπρου που άλλαξε άρδην τη ζωή ενός λαού και χώρισε τις δύο κοινότητες του νησιού. Η δική μου σύντομη και ελλιπής έρευνα απέδωσε τα παραπάνω. Η καλλιέργεια της υγιούς ιστορικής μνήμης και η συζήτηση γύρω από την ιστορία προάγει την πρόοδο των λαών και τις σχέσεις μεταξύ τους. Όποιος διαθέτει περαιτέρω στοιχεία, είναι ευπρόσδεκτα για τη δημιουργία ενός εκτενέστερου και πληρέστερου άρθρου.